دستور تهيه غذاهاي كمكي مورد استفاده كودكان زير يك سال
دستور تهيه غذاهاي كمكي مورد استفاده كودكان زير يك سال
1ـ فرني آرد برنج:
مواد لازم:
آرد برنج |
دو قاشق مرباخوري* سرصاف (با استفاده از قاشقهاي اندازهگيري يا قاشقهاي شربت آنتي بيوتيك) |
شكر |
يك قاشق مرباخوري سرصاف |
شير پاستوريزه |
120 ميليليتر (سيسي) معادل نصف ليوان معمولي |
طرز تهيه:
شير پاستوريزه را پس از به جوش آمدن، يك دقيقه در حال جوش نگهداريد و بعد در جاي خنك بگذاريد تا سرد شود. (آرد برنج در آب يا شير سرد به خوبي حل ميشود).
بعد آرد برنج و شرك را به شير اضافه كرده روي شعله ملايم قرار دهيد و مرتب آن را هم بزنيد تا كم كم به قوام مطلوب برسد يعني از قاشق نريزد.
با مقادير فوق حدود 12 تا 15 قاشق مرباخوري فرني به دست ميآيد كه هر گرم آن حدود يك سوم كيلوگالري، انرژي دارد. در صورت استفاده از نصف قاشق مرباخوري كره، هر گرم فرني 2 كيلوكالري انرژي خواهد داشت.
توجه: در مورد كودكاني كه افزايش وزن آنان مطلوب است نيازي نيست كه به فرني كره اضافه شود ولي براي شيرخواراني كه بايد وزن بيشتري بگيرند ميتوان هنگام تهيه فرني، نصف قاشق مرباخوري كره يا يك قاشق مرباخوري روغن زيتون و يا هر روغني كه در دسترس است اضافه كرد. |
* بعد از 8 ماهگی ميتوانيد فرني كودك را با آرد گندم و يا نشاسته هم درست كنيد.
* اگر براي تهيه فرني از شيرهاي استريل يا با ماندگاري طولاني مدت استفاده مينمائيد اين شيرها نيازي به جوشاندن ندارند ولي بايد دقت كنيد كه بعد از باز كردن در آنها، در يخچال نگهداري شوند در اين صورت تا 48 ساعت ديگر هم براي شيرخوار قابل استفاده هستند.
* اگر فرني را با شير مادر تهيه ميكنيد اول آرد برنج و شكر را با آب بپزيد و با قوام سفتتري از روي اجاق برداريد تا بعد كه با شير مادر مخلوط و نرم ميكنيد به قوام مطلوب برسد. روزهاي اول كه شيرخوار يك يا دو قاشق مرباخوري فرني ميخورد بهتر است بقيه فرني تهيه شده را كه هنوز شير مادر به آن اضافه نكرده ايد در يخچال بگذاريد و دفعات بعد، هر بار كمي از آن را گرم كرده سپس با شير خود مخلوط نموده به كودك بدهيد.
* براي اطمينان يافتن از سلامت شير پاستوريزه، ابتدا يك قاشق شير را روي شعله قرار دهيد تا به جوش آيد. اگر شير دلمه شد دليل فساد آن است.
توجه:
* چون از نحوه نگهداري شيرهاي پاستوريزه كيسهاي يا شيشهاي در مغازهها اطمينان كامل وجود ندارد بهتر است شير پاستوريزه از زمان جوش به مدت يك دقيقه جوشانده شود.
* چون از سالم بودن دامها هم ا طمينان كامل حاصل نيست لذا توصيه ميشود حتي الامكان از مصرف شير تازه خودداري شود مگر آن كه به مدت يك دقيقه جوشاند شود. ضمناً هنگام جوشاندن شير بايد در ظرف را باز نگه داشت و مرتب شير را به هم زد تا اصلاح آن تهنشين نشود.
2ـ حريره بادام:
مواد لازم:
مغز بادام شيرين با اندازه متوسط |
پنج عدد |
آرد برنج |
دو قاشق مرباخوري سرصاف |
شكر |
نصف قاشق مرباخوري |
شيرپاستوريزه |
120 سيسي معادل نصف يك ليوان معمولي |
طرز تهيه:
مغز بادامها را در آب جوش خيس كنيد بعد از سه تا پنج ساعت پوست آنها را بگيريد و با هر وسيلهاي كه در منزل داريد آنها را كوبيده يا آسياب نمائيد تا نرم شوند. بعد آرد برنج و شكر و بادام كوبيده شده را به شير پاستوريزه (به طريقي كه در تهيه فرني گفته شد) اضافه كرده روي حرارت ملايم بگذاريد و مرتب هم بزنيد تا به قوام مورد نظر برسد.
با مقادير فوق حدود 17 قاشق مرباخوري حريره بادام درست ميشود كه هر گرم آن 1/5 كيلوكالري، انرژي دارد.
3ـ پورهها:
شامل پوره سيبزميني، هويج، نخودفرنگي، لوبيا سبز، كدو حلوايي، كدو خورشتي و كرفس هستند. مخلوط اين پورهها نيز قابل استفاده است. پوره گوشت نيز بسيار مفيد و مغذي است.
طرز تهيه همه پورهها يكسان است و به يك نمونه از آن اشاره ميشود:
پوره سيبزميني:
مواد لازم:
سيبزميني |
دو عدد با اندازه متوسط |
شير پاستوريزه |
پنج قاشق غذاخوري (مقدار مورد نياز براي متنساب كردن قوام پوره) |
كره* |
يك قاشق مرباخوري |
براي تهيه پوره سيبزميني، از سيبزمينيهاي زرد و سالم استفاده كنيد (سيبزمينيهايي كه سبز رنگ هستند ميتوانند باعث مسموميت شوند) ابتدا سيبزميني را با پوست كاملاً بشوئيد و با مقداري آب بپزيد. بعداز پخته شدن وقتي كه هنوز سيبزميني گرم است پوست آن را جدا كنيد و سيبزميني را رنده نموده با كره و شير مخلوط نمائيد تا كاملاً نرم و يكنواخت شود. اگر سيبزميني سرد شود تركيب نشاسته آن تغيير و نشاسته مقاوم ناميده ميشود كه در روده كوچك غيرقابل هضم اما در روده بزرگ قابل تخمير است. بنابراين بايد پوره سيبزميني را براي كودكان با سيبزميني پخته شده كه هنوز گرم است تهيه نمود.
توجه: براي شيرخواراني كه خوب وزن نميگيرند ميتوان يك قاشق مرباخوري پودر بادام يا گردو يا فندق يا زرده تخممرغ پخته شده به پوره اضافه كرد تا انرژي و مواد مغذي آن بيشتر شود. |
4ـ سوپها:
مواد لازم:
گوشت گوسفند يا گوساله يا مرغ (تكه و خرد شده) يا گوشت چرخ كرده |
به اندازه يك تخممرغ متوسط يك قاشق غذاخوري پر |
برنج يا آرد برنج |
يك قاشق مرباخوري |
پياز |
يك عدد (كوچك) |
جعفري خرد شده |
يك قاشق مرباخوري |
سيبزميني |
يك عدد (متوسط) |
هويج |
يك عدد (متوسط) |
گوجهفرنگي |
يك عدد (متوسط) |
كره |
يك قاشق مرباخوري |
طرز تهيه:
ابتدا گوشت را با پياز خرد شده كمي تفت بدهيد سپس حدود دو ليوان آن به آن اضافه كنيد و بگذاريد بپزد بعد هويج و سيبزميني بسيار خرد شده و برنج را اضافه كنيد.
نيم ساعت بعد گوجهفرنگي رنده شده و كره را داخل سوپ بريزيد. پس از آن كه چند جوش زرد و به قوام مطلوب (مثل حليم يا ماست) رسيد از روي اجاق برداريد.
سوپ كرفس:
طرز تهيه:
مشابه سوپ قبلي فقط به جاي هويج از يك ساقه متوسط كرفس خرد شده استفاده كنيد.
سوپ جو (بلغور يا جو پرك شده): (از 8 ماهگي به بعد)
مواد لازم: مشابه سوپ سبزي است منتهي ميتوانيد به جاي برنج يا آرد برنج از يك قاشق غذاخوري بلغور جو استفاده كنيد.
سوپ عدس (از 8 ماهگي به بعد):
مواد لازم:
گوشت گوسفند يا گوساله (به تكههاي كوچك تقسيم شود) يا گوشت چرخ كرده |
به اندازه يك تخممرغ متوسط
يك قاشق غذاخوري پر |
آرد برنج |
يك قاشق مرباخوري |
عدس دال يا عدس معمولي |
يك قاشق مرباخوري |
پياز |
يك عدد متوسط |
سبزي خرد شده مثلاً گشنيز يا جعفري |
يك قاشق غذاخوري |
كره |
يك قاشق مرباخوري |
طرز تهيه:
ابتدا گوشت و عدس و هويج خرد شده را با هم بپزيد. آرد برنج را با كره كمي تفت داده به سوپ اضافه كنيد. پس از آنكه همه مواد پخته شده بقيه كره و سبزي را داخل سوپ بريزيد صبر كنيد تا چند جوش بزند و كاملاً به غلظت لازم برسد.
سوپ شنبليله (اشكنه):
براي خانوادههايي كه به گوش دسترسي ندارند.
مواد لازم:
آرد برنج |
يك قاشق غذاخوري |
زرده تخممرغ |
يك عدد |
شنبليله (خرد شده) |
يك قاشق مرباخوري |
پياز |
يك عدد (كوچك) |
گوجهفرنگي |
يك عدد متوسط |
سيبزميني |
يك عدد متوسط |
كره |
يك قاشق مرباخوري |
طرز تهيه:
ابتدا آرد را در كره تفت بدهيد. سپس شنبليله را كه خيلي تميز شسته و خرد كرده ايد همراه با پياز رنده شده و تكههاي كوچك سيبزميني و گوجهفرنگي رنده شده و يك ليوان آب به آن اضافه نمائيد و صبر كنيد تا بپزد. سوپ كه جا افتاد و غليظ شد زرده تخممرغ را با چنگال به هم بزندي و كم كم به سوپ اضافه كنيد تا چند جوش بزند.
از 9 ماهگي به بعد سوپهاي فوق را ميتوانيد با رشته فرنگي، آرد گندم و يا آرد ذرت هم تهيه كنيد.
به همه سوپها ميتوانيد چند قطره آب ليموترش تازه يا آب نارنج تازه اضافه كنيد تا خوشمزهتر، شوند.
5ـ آشها:
آش حبوبات (ماش و عدس): (از هفته دوم ماه هشتم به بعد)
مواد لازم:
گوشت تكهاي |
معادل يك عدد تخممرغ |
يا گوشت چرخ كرده |
يك قاشق غذاخوري پر |
ماش |
يك قاشق مرباخوري |
عدس |
يك قاشق مرباخوري |
برنج |
يك قاشق مرباخوري |
پياز |
يك عدد (كوچك) |
سبزي آش (شويد، جعفري، گشنيز و تره) |
يك قاشق غذاخوري |
كره |
يك قاشق مرباخوري |
طرز تهيه:
عدس و ماش را جداگانه بپزيد. گوشت را با كمي پياز و آب، پخته سپس برنج را به آن اضافه كنيد. كمي كه جا افتاد سبزي و كره را داخل آش بريزيد. بعد از چند دقيقه جوشيدن، حبوبات پخته شده را هم اضافه كنيد و مرتب هم بزنيد تا همه مواد آن كاملاً مخلوط شوند.
آش جو: (از هفته دوم ماه هشتم به بعد)
طرز تهيه:
مواد لازم و طرز تهيه آن مانند آش قبلي است فقط به جاي ماش از بلغور جو يا جوپرك شده استفاده ميشود.
آش كلم: (از هفته دوم ماه هشتم به بعد)
مواد لازم و طرز تهيه آن مانند آش جو است. گوشت را با كمي پياز و آب، بار كنيد سپس هويج و كلم را كه قبلاً به قطعات ريز خرد كرده ايد همراه با جو (به صورت بلغور يا پرك شده) به آن اضافه نماييد. مواد آش كه پخته شده سبزي و كره را داخل آن بريزيد.
آش كه كاملاً جا افتاد، يك قاشق غذاخوري كشك پاستوريزه كم نمك به آن اضافه نمائيد. (اگر از گوشت چرخ كرده استفاده ميكنيد ميتوانيد آنرا با كمي پياز رنده شده به صورت كوفته قلقلي در آوريد و وقتي سبزي و كره را به آش اضافه ميكنيد، كوفته قلقليها را هم داخل آش بريزيد).
آش گندم: (از 9 ماهگي به بعد)
مواد لازم و طرز تهيه اين آش هم مانند آش جو است. ولي به جاي جو از يك قاشق مرباخوري گندم پرك شده هم استفاده كنيد. وقتي آش جا افتاد يك قاشق غذاخوري كشك پاستوريزه و كم نمك به آن اضافه نمائيد تا حدود 5 دقيقه با آش بجوشد. كشكهاي ديگر را قبل از اضافه كردن به آش چند دقيقه بجوشانيد. كشك طعم آش گندم و جو را دلپذيرتر و ارزش غذايي آن را بيشتر ميكند.
آش لوبيا و عدس: (از 9 ماهگي به بعد)
مواد لازم و طرز تهيه آن مانند آش حبوبات است فقط به جاي ماش از انواع لوبيا (سفيد، قرمز و يا چيتي) استفاده ميشود. حبوبات آش بايد آن قدر پخته شده باشند كه با پشت قاشق كاملاً نرم و له شوند. اضافه كردن دو قاشق غذاخوري ماست يا چند قطره آب نارنج تازه يا آب ليموترش تازه، آش حبوبات و آش كلم را خوشمزهتر ميكند.
6ـ حليمها:
* حليم گوشت و ماش
* حليم گوشت و عدس
* حليم گوشت و جو پرك شده
(از هفته دوم ماه هشتم به بعد)
طرز تهيه حليمها گوشت يكسان است به عنوان نمونه به حليم گوشت و ماش اشاره ميشود.
حليم گوشت و ماش
مواد لازم:
گوشت |
به اندازه يك تخممرغ |
ماش |
يك قاشق غذاخوري |
پياز |
يك عدد كوچك |
كره |
يك قاشق مرباخوري |
طرز تهيه:
گوشت را بعد از تكه كردن با پياز و آب بپزيد. بعد از اينكه نميپز شد عدس يا ماش يا جو پرك شده را اضافه كنيد و بگذاريد كاملاً بپزد. بعد از جا افتادن حليم، كره را اضافه كرده آن را با پشت قاشق يا گوشت كوب كاملاً نرم و يكنواخت نمائيد.
* حليم گوشت و لوبيا سفيد
* حليم گوشت و گندم
* حليم گوشت و ذرت
(از 9 ماهيگ به بعد)
طرز تهيه حليمهاي گوشت و لوبيا و گوشت و ذرت مانند حليم گوشت و ماش است.
حليم گندم:
مواد لازم:
گندم نيمكوب يا پرك شده |
دو قاشق غذاخوري سرصاف |
گوشت |
به اندازه يك تخممرغ |
سيبزميني |
يك عدد كوچك |
پياز |
يك عدد كوچك |
شكر |
يك قاشق مرباخوري |
كره |
يك قاشق مرباخوري |
دارچين |
يك چهارم قاشق چايخوري |
طرز تهيه:
گندم و گوشت و پياز را با مقداري آب بپزيد بعد سيبزميني خرد شده را به آن اضافه كنيد و بگذاريد چند چوش ديگر بزند تا همه محتويات حليم كاملاً پخته و نرم شوند، سپس با پشت قاشق يا گوشت كوب آن را نرم و يكنواخت كنيد. كره را آب كرده و همراه شكر به حليم اضافه نمائيد.
توجه: لوبيا سفيد را بهتر است از شب قبل خيس كنيد، ماش نياز به خيساندن از شب قبل ندارد. ذرت اگر قبل از پختن يكي دو ساعت خيس بخورد كافي است. |
7ـ انواع كتهها و پلوها: (از آغاز 11 ماهگي به بعد)
كته با ماهيچه:
مواد لازم:
ماهيچه |
يك عدد كوچك |
پياز |
يك عدد متوسط |
برنج |
چهار قاشق غذاخوري |
كره |
يك قاشق غذاخوري |
طرز تهيه:
اول ماهيچه را با پياز و كمي ادويه (زردچوبه) و آب بپزيد به طوري كه بعد از ريختن ماهيچه، هنوز مقداري آب براي پختن برنج به صورتي كه كاملاً نرم و پخته شود، داشته باشد. برنج و كره را در آب ماهيچه بريزيد پخته كه شد آن را دم كنيد. موقع غذا دادن به شيرخوار، پلو و ماهيچه را با پشت قاشق كاملاً نرم و مخلوط نمائيد.
كته شويد با مرغ يا ماهيچه:
طرز تهيه آن مانند كته با ماهيچه است. ولي به جاي ماهيچه ميتوانيد از مرغ استفاده كنيد. و همراه با اضافه كردن برنج يك قاشق غذاخوري شويد خرد شده هم بريزيد.
كته گوشت و لوبيا سبز: (لوبيا پلو)
گوشت را به قطعات ريز خرد كرده، با پياز تفت بدهيد و بگذاريد با كمي آب بپزد. دو قاشق غذاخوري لوبيا سبز را كه جداگانه پخته ايد همراه با چهار قاشق غذاخوري برنج، كره و دو عدد گوجهفرنگي رنده شده به آب گوشت اضافه نمائيد وقتي آب آن تمام شد پلو را دم كنيد.
در تهيه اين غذا از گوشت چرخ كرده هم كه آن را با كمي پياز تفت داده ايد ميتوانيد استفاده كنيد و يا گوش چرخ كرده را به صورت قلقلي در آوريد. پس از سرخ كردن در كمي روغن، هنگام دم كردن برنج آنها را لابلاي برنج بگذاريد.
كته گوجه فرنگي با قلقلي: (استانبولي پلو)
يك قاشق غذاخوري پر گوشت چرخ كرده را همراه با يك پياز كوچك رنده شده و مقدار كمي ادويه ملايم نظير زردچوبه و امثال آن مخلوط كرده و به صورت قلقلي در آوريد و دريك قاشق مرباخوري روغن مايع يا كره تفت بدهيد و بگذاريد به آرامي بپزد، آنگاه چهار قاشق غذخوري برنج را با آب و دو عدد گوجه فرنگي متوسط رنده شده و يك عدد سيبزميني كه قبلاً پوست كنده و خرد كرده ايد و يك قاشق مرباخوري روغن، بپزيد موقع دم كردن برنج، قلقليها را در داخل كته قرار دهيد در تهيه كوفته قلقلي ميتوانيد از يك قاشق مرباخوري (سرصاف) آرد نخودچي يا گندم و يك نوع سبزي هم استفاده نمائيد.
(گوشت چرخ كرده + پياز رنده شده + آرد + يك يا چند نوع سبزي معطر)
شويد باقلا پلو با گوشت:
مواد لازم:
گوشت تكهاي |
به اندازه يك تخممرغ |
يا گوشت چرخ كرده |
يك قاشق غذاخوري پر |
برنج |
چهار قاشق غذاخوري |
باقلا |
يك قاشق غذاخوري |
پياز |
يك عدد متوسط |
شويد خرد شده |
دو قاشق غذاخوري |
كره |
يك قاشق غذاخوري |
طرز تهيه:
باقلا را جداگانه بپزيد، گوشت تكهاي يا چرخ كرده را با پياز تفت دهيد و بگذاريد بپزد. شويد را با آب و برنج به صورت كته در آوريد. قبل از دم كردن برنج، باقلا و گوشت چرخ كرده يا گوشت تكه را داخل برنج بگذاريد.
سبزي پلو با ماهي:
مواد لازم:
برنج |
چهار قاشق غذاخوري |
سبزي پلو (خرد شده) |
دو قاشق غذاخوري |
كره |
يك قاشق غذاخوري |
ماهي |
يك تكه متوسط (بعد از پختن و گرفتن تيغ آن، حدود يك قاشق غذاخوري شود) |
طرز تهيه:
ماهي را با كمي زردچوبه و چند قطره آب نارنج تازه، بخار پز كنيد. (ظرف حاوي ماهي را در داخل يك قابلمه كه كمي آب دارد بگذاريد و روي اجاق قرار دهيد). با برنج، سبزي، كره و آب، كته نرمي درست كنيد. تيغهاي ماهي را جدا و گوشت ماهي را همراه با پلو به كودك بدهيد.
يك عدد خرما كه پوست و هسته آن گرفته شده باشد يا مقداري حلوا بعد از سبزي پلو با ماهي براي كودك بسيار خوشايند و لذتبخش است و دريافت انرژي او را افزايش ميدهد.
ته چين مرغ:
مواد لازم:
برنج |
4 قاشق غذاخوري |
گوشت مرغ بدون استخوان |
به اندازه يك تخممرغ |
زرده تخممرغ |
يك عدد |
كره يا روغن |
يك قاشق غذاخوري |
ماست |
دو قاشق غذاخوري |
طرز تهيه:
زرده تخممرغ را بزنيد و همراه با كمي زعفران حل شده در آب، در ماست بريزيد و مخلوط كنيد. در يك قابلمه، برنج را با آب و قسمتي از كره به صورت كته در آوريد ولي نگذاريد كه همه آب آن تمام شود. در قابلمه كوچك ديگري بقيه كره يا روغن را بريزيد، داغ كه شد نصف مخلوط ماست و ... را كف قابلمه پهن كرده و حدود يك سوم كته را روي آن بريزيد و تكههاي پخته شده گوشت مرغ را روي آن بچينيد. سپس بقيه كته را با بقيه مخلوط ماست و ... مخلوط نموده و روي گوشتها قرار دهيد و بگذاريد غذا دم بكشد.
كلم پلو:
مواد لازم:
گوشت چرخ كرده |
يك قاشق غذاخوري پر |
پياز |
يك عدد متوسط |
گوجهفرنگي |
2 عدد متوسط |
برنج |
4 قاشق غذاخوري |
كلم برگ خرد شده و سرخ شده |
2 قاشق غذاخوري |
ريحان و ترخون يا شويد خرد شده |
1 قاشق مرباخوري |
كره |
1 قاشق غذاخوري |
طرز تهيه:
كلم برگ را خرد كرده در كمي كره تفت بدهيد و چند قطره آب ليمو يا سركه به آن اضافه نموده بگذاريد با حرارت ملايم بپزد. گوشت چرخ كرده را با پياز خرد شده و كمي كره تفت دهيد يك استكان آب گوجه فرنگي اضافه كنيد و بگذاريد آرام آرام بپزد. برنج را بصورت كته بپزيد موقع دم كردن، گوشت چرخ كرده، ريحان و ترخون يا شويد خرد شده، كلم و بقيه كره را به آن اضافه كنيد.
پلوهايي كه ميتوان با گوشت يا بدون گوشت تهيه نمود
(اگر بدون گوشت است از زرده تخممرغ استفاده كنيد)
هويج پلو:
مواد لازم:
برنج |
چهار قاشق غذاخوري |
هويج |
دو عدد متوسط |
كره |
يك قاشق غذاخوري |
زرده تخممرغ |
يك عدد |
طرز تهيه:
هويج را كه رنده كرده و يا به قطعات بسيار كوچك ريز نموده ايد با كمي كره تفت بدهيد. برنج را كه دم ميكنيد، هويج و بقيه كره را به آن اضافه نمائيد. موقع غذا دادن به كودك يك زرده تخممرغ سفت شده را روي غذا رنده كنيد.
لوبيا چشم بلبلي پلو:
مواد لازم اين غذا مانند هويج پلو است. به جاي هويج از يك قاشق مرباخوري لوبيا چشم بلبلي و يك قاشق غذاخوري شويد خرد شده استفاده كنيد.
طرز تهيه:
لوبيا چشم بلبلي را با آب بپزيد. برنج را با كره و شويد بپزيد و قبل از دم كردن، لوبيا چشم بلبلي را به آن اضافه نمائيد. موقع غذا دادن زرده سفت شده تخممرغ را روي غذا رنده كنيد.
توجه: اگر براي ناهار از انواع كتههاي بدون گوشت يا بدون تخممرغ استفاده كرده ايد سعي كنيد براي شام يك خوراك يا غذاي گوشتي تهيه نمائيد.
عدس پلو با خرما يا كشمش:
مواد لازم:
برنج |
چهار قاشق غذاخوري |
عدس |
يك قاشق غذاخوري |
كره |
يك قاشق غذاخوري |
خرما |
دو يا سه عدد |
يا كشمش پلويي |
يك قاشق غذاخوري |
طرز تهيه:
عدس را جداگانه بپزيد و موقع دم كردن برنج، عدس و كره را به آن اضافه نمائيد. پوست و هسته خرما را جدا كنيد، در كمي كره يا روغن تفت دهيد (يا كشمش را كه قبلاً در كمي آب خيس كرده ايد بشوييد و در كمي روغن تفت دهيد) و روي برنج كه در حال دم كشيدن است بگذاريد و هنگام غذا دادن به كودك، كشمش يا خرما را با عدس پلو كاملاً نرم و مخلوط نمائيد.
8ـ خوراكها:
خوراك ماكاروني:
مواد لازم:
ماكاروني |
10 رشته |
گوشت چرخ كرده |
يك قاشق غذاخوري پر |
پياز |
يك عدد كوچك |
هويچ |
يك عدد متوسط |
گوجهفرنگي |
يك عدد متوسط |
كره |
دو قاشق مرباخوري |
طرز تهيه:
گوشت چرخ كرده را با يك قاشق مرباخوري كره و پياز و هويج بسيار خرد شده، تفت بدهيد يك استكان آب و گوجه فرنگي رنده شده را به آن اضافه كنيد تا چند جوش بزند و كاملاً جا بيفتد در ظرف ديگري آب را به جوش بياوريد و كمي نمك و ماكاروني را درون آن بريزيد. پس از حدود 10 دقيقه ماكاروين را آبكش كرده و آب ولرم روي آن بريزيد تا ماكارونيها به هم نچسبند، بقيه كره را در قابلمه ريخته ماكاروني را در آن بريزيد، سپس گوشت و هويج را داخل آن قرار دهيد و بگذاريد دم بكشد. (هنگام غذا دادن به كودك ماكاروني و گوشت را با پشت قاشق كاملاً نرم و له كنيد).
توجه: به جاي گوشت ميتوانيد يك استكان كوچك شير و پنير و زرده تخممرغ رنده شده را مخلوط كرده و لابلاي ماكاروني بريزيد و دم كنيد. |
خوراك جگر:
مواد لازم:
جگر (گوساله يا گوسفند) |
به اندازه يك تخممرغ متوسط |
سيبزميني |
يك عدد متوسط |
گوجهفرنگي |
يك عدد متوسط |
پياز |
دو عدد متوسط |
كره |
يك قاشق مرباخوري |
جعفري خرد شده |
يك قاشق غذاخوري |
ليموترش تازه يا آب نارنج |
يك قاشق مرباخوري |
طرز تهيه:
جگر سالم گوسفند يا گوساله را كه به قطعات ريز تقسيم كرده ايد با يك پياز بپزيد بعد آن را با پشت قاشق له كنيد (مي توانيد جگر را چرخ كنيد و با يك پياز و كره تفت بدهيد). سپس يك سيبزميني خرد شده و مقداري آب و گوجهفرنگي رنده شده را بريزيد و بگذاريد به آرامي بپزد. كمي قبل از كشيدن غذا، جعفري خرد شده و چند قطره آب ليمو ترش تازه به خوراك اضافه نمائيد.
خوراك لوبيا چيتي:
مواد لازم:
لوبيا چيتي |
دو قاشق غذاخوري |
سيبزميني |
يك عدد متوسط |
گوجه فرنگي |
دو عدد متوسط |
پياز |
يك عدد متوسط |
روغن زيتون |
يك قاشق غذاخوري |
نعنا خشك |
نصف قاشق مرباخوري |
يا نعناي تازه ريز شده |
يك قاشق مرباخوري |
طرز تهيه:
لوبيا چيتي را شب قبل خيس كنيد. صبح آب آن را بيرون ريخته و لوبياها را با آب و پياز بپزيد، تا كاملاً پخته شوند. سپس سيبزميني خرد شده، گوجه فرنگي رنده شده و نعناي ريز شده را بريزيد و بگذاريد چند جوش بزند. وقتي آب آن تمام شد خوراك آماه است. موقع غذا دادن به كودك، روغن زيتون را اضافه كنيد.
اگر از نعنا خشك استفاده ميكنيد آن را همراه با روغن زيتون روي غذا بريزيد.
خوراك گوشت و نخود سبز:
مواد لازم:
گوشت |
به اندازه يك عدد تخممرغ |
يا گوشت چرخ كرده |
يك قاشق غذاخوري پر |
پياز |
يك عدد متوسط |
نخود سبز |
يك قاشق غذاخوري پر |
سيبزميني |
يك عدد متوسط |
گوجه فرنگي |
دو عدد متوسط |
كره |
يك قاشق مرباخوري پر |
طرز تهيه:
گوشت را به قطعات كوچك خرد نموده با كمي كره، پياز و ادويه ملايم تفت داده و با مقداري آب بپزيد. اگر از گوشت چرخ كرده استفاده ميكنيد آن را با پياز رنده شده و كمي ا دويه به صورت قلقلي در آوريد و يا فقط در كره تفت بدهيد. نخود سبز و سيبزميني را هم جداگانه بپزيد و بعد همه مواد را با گوجهفرنگي رنده شده مخلوط نموده بگذاريد چند جوش بزند تا كاملاً جا بيفتد. اضافه كردن كمي آب نارنج يا آب ليموترش تازه و كره، غذا را خوشمزهتر ميكند.
9ـ ساير غذاها:
كتلت:
مواد لازم:
گوشت چرخ كرده |
يك قاشق غذاخوري پر |
سيبزميني |
يك عدد متوسط |
زرده تخممرغ |
يك عدد |
پياز |
يك عدد متوسط |
كره |
يك قاشق غذاخوري |
طرز تهيه:
پياز را روي گوشت چرخ كرده رنده كنيد. سيبزميني را كاملاً شسته و با پوست بپزيد. سپس پوست بكنيد و آن را هم رنده كنيد. زرده تخممرغ را به مايه كتلت اضافه نمائيد. تكههايي از آن را با دست به شكل بيضي در آوريد و در كره يا روغن مخصوص سرخ كردن كه داغ شده است سرخ نمائيد.
كوكوي سيبزميني:
مواد لازم:
سيبزميني |
2 عدد متوسط |
پياز |
يك عدد متوسط |
زرده تخممرغ |
يك عدد |
كره |
دو قاشق غذاخوري |
شير |
يك قاشق غذاخوري |
طرز تهيه:
سيبزميني را مطابق آن چه كه قبلاً اشاره شده بپزيد و رنده كنيد. پياز رنده شده، شير، كمي زردجوبه و يك زرده تخممرغ به آن اضافه نمائيد. بعد از اين كه روغن داغ شده قاشق قاشق از مايع در روغن بريزيد و پشت و روي آن را سرخ كنيد.
كوكوي سبزي:
مواد لازم:
سبزي كوكوي خرد شده |
3 قاشق غذاخوري |
پياز |
يك عدد متوسط |
زرده تخممرغ |
يك عدد |
آرد گندم |
يك قاشق چايخوري |
كره |
دو قاشق غذاخوري |
طرز تهيه:
پياز را روي سبزي رنده كنيد. زرده تخممرغ، كمي زردچوبه و آرد را به آن اضافه كنيد و مانند كوكوي سيبزميني سرخ كنيد.
سالاد الويه:
مواد لازم:
گوشت سينه مرغ |
يك چهارم سينه كامل |
يا فيله مرغ |
دو عدد |
زرده سفت شده تخممرغ |
يك عدد |
نخود فرنگي پخته شده |
يك قاشق غذاخوري |
سيبزميني |
يك عدد متوسط |
هويج |
يك عدد متوسط |
ماست چكيده |
دو قاشق غذاخوري |
طرز تهيه:
طرز تهيه آن مانند سالاد اليويه معمولي است يعني بعد از پختن سينه يا فيله مرغ آن را به تكههاي ريز تقسيم كنيد. سيبزميني را جدا بپزيد و بعد از پوست كندن آن را رنده نمائيد. نخودفرنگي و هويج را هم جداگانه بپزيد و نخودفرنگي را به مايه سالاد اضافه كنيد. زرده تخممرغ و هويج پخته شده را هم رنده كرده و آخر كار ماست چكيده، كره و آب مرغ را به آن اضافه نمائيد.
مواد غذايي با منشاء حيواني:
1ـ گوشتها:گوشت گوسفند، بره، گوساله، گاو، شتر و بز
2ـ جگر
3ـ گوشت پرندگان: مرغ، جوجه، اردك و غاز
4ـ انواع ماهيها و ميگو
5ـ تخم انواع پرندگان حلال گوشت (مرغ، غاز، اردك و كبوتر)
6ـ شير و فرآوردههاي آن
منابع سرشار از مواد مغذي
منابع آهن:
1ـ منابع غذايي غني از آهن با جذب خوب:
علاوه بر شير مادر،
انواع جگر، دل و قلوه، گوشت قرمز، گوشت مرغ يا بوقلمون و ساير پرندگان به ويژه ران آنها همچنين گوشت ماهي، غذاهاي غني شده با آهن مثل آرد يا ماكاروني.
2ـ منابع غذايي غني از آهن با جذب كمتر:
زرده تخممرغ، حبوبات، آرد نخودچي، سبزيهاي با برگ سبز تيره (اسفناج، جعفري، ...)، لوبيا سبز، سيبزميني، قارچ، ريواس، چغندر، آلو و زردآلو.
اينگونه مواد غذايي اگر همراه با مواد غذايي غني از ويتامين C يا غذاهاي دسته اول (غني از آهن يا جذب خوب) خورده شوند جذب آهن آنها افزايش مييابد.
منابع روي:
غلاوه بر شير مارد (با مقدار روي كم ولي جذب بسيار خوب).
انواع جگر، دل و قلوه.
گوشت حيوانات خصوصاً گوشت قرمز، گوشت پرندگان و ماهيها.
زرده تخممرغ.
دانههاي كامل غلات و حبوبات و انواغ مغزها.
ماست.
منابع ويتامين C :
ميوههاي تازه مانند پرتقال، ليمو، نارنگي (انواع مركبات)، انبه، انگور، هلو، توت، هندوانه، خربزه، طالبي، آناناس، كيوي.
سبزيهاي تازه مثل گوجه فرنگي، فلفل دلمهاي سبز، فلفل سبز شيرين و باميه.
سبزيهاي سبز مانند اسفناج، جعفري، گشنيز، كاهو، كلم پيچ و بروكلي.
سبزيهاي ريشهاي نشاستهاي مانند سيبزميني تازه و چغندر.
سيبزميني خام حاوي ويتامين C فراوان و غني از ويتامين 1B است. ويتامين C سيبزميني با طول زمان ذخيره كردن آن ارتباط دارد. اگر سه ماه ذخيره شود يك سوم ويتامين C و اگر 6 يا 7 ماه ذخيره شود دو سوم ويتامين C آن از بين ميرود.
منابع ويتامين A :
شيرمادر به ويژه آغوز
كره و روغن حيواني (مواد لبني).
انواع جگر، دل و قلوه، روغن كبد ماهي.
زرده تخممرغ.
ميوههاي زرد و نارنجي مانند نارنگي، پرتقال، انبه، آلو، زرد آلو و طالبي.
سبزيهاي نارنجي رنگ مانند زردك، هويج، كدو حلوايي، كدو تنبل، فلفل دلمهاي قرمز و نارنجي سبزيهاي سبز تيره مانند اسفناج، جعفري، گشنيز، برگ كرفس، برگ تربچه، برگ چغندر، برگ شلغم، ساقه پيازچه، برگهاي كدو تنبل، كم پيچ، كاهو، بروكلي، كلم قمري، باميه، فلفل شيرين و فلفل دلمهاي.
برگهاي سبز تيرهتر و ميوههاي نارنجيتر ويتامين A بيشتري دارند.
آشنايي با انواع چربيها و روغنها
چربيها (در درجه حرارت اتاق جامد هستند) |
روغنها (در درجه حرارت اتاق مايع هستند) |
چربي گوشت |
سويا |
توجه: مناسبترين روغن براي سرخ كردن و تهيه غذاهايي نظير كتلت، روغن مخصوص سرخ كردن است. براي ساير مصارف ميتوان از روغنهاي مايع، ترجيحاً روغن زيتون استفاده نمود. |
حبوبات و غلات:
حبوبات كم چرب |
حبوبات پر چرب |
غلات |
نخود |
لوبياي سويا |
ذرت |
عدس | گندم | |
عدس دال |
جو | |
لوبيا سفيد |
برنج | |
لوبيا چشم بلبلي |
||
لوبيا چيتي |
||
لوبيا قرمز |
||
ماش |
دانهها يا مغزهاي پر چرب:
1ـ انواع تخمهها (آفتاب گردان، كدو، كدو حلوايي، هندوانه، خربزه و طالبي)
2ـ آجيلها: (پسته، بادام، گردو، فندق، بادام درختي، بادام هندي و بادام زميني)
3ـ كنجد
ميزان كالري و پروتئين انواع مغزها
مقدار |
وزن |
كالري |
پروتئين |
10 عدد مغز بادام درختي (خام) |
10 گرم |
58 |
2/2 گرم |
20 عدد مغز بادام زميني (خام) |
13 گرم |
89 |
1/2 گرم |
10 عدد مغز پسته (بدون پوست) |
7 گرم |
38 |
1/4 گرم |
24 عدد مغز تخم آفتاب گردان |
10 گرم |
56 |
2/2 گرم |
20 عدد مغز فندق (بدون پوست) |
19 گرم |
46 |
0/66 گرم |
1 عدد مغز گردو (1 عدد كامل) |
4 گرم |
24 |
حدود 1 گرم |
10 عدد مغز تخم كدو (خام) |
10 گرم |
44 |
1/94 گرم |
1 قاشق غذاخوري سرصاف آرد نخودچي (بو داده بدون نمك) |
13 گرم |
15 |
0/67 گرم |
راه كارهاي افزايش انرژي و مواد مغذي غذاها:
براي كودكاني كه به علت كم غذايي، خوب وزن نميگيرند ميتوان با اضافه كردن مواد زير به غذاي آنان، كالري و مواد مغذي غذا را افزايش داد.
مخلوط آرد و شير و كره يا روغن زيتون.
آرد غلات يا حبوبات.
غلات يا حبوبات جوانه زده.
بادام، پسته، گردو، فندق (كوبيده يا آسياب شده).
كنجد، مغز تخم كدو، مغز تخم آفتاب گردان، مغز تخم هندوانه (كه در هاون يا آسياب كاملاً نرم شده باشد).
خامه، كره، روغن، شير، ماست، پنير و زرده تخممرغ.
توجه: براي افزايش انرژي و مواد مغذي غذاي كودك از شكر هم استفاده ميكنند ولي مصرف آن بايد محدود باشد تا كودك به طعم شيرين عادت نكند. از طرف ديگر تراكم انرژي شكر مثل روغن نيست. |
حداكثر مجاز اضافه كردن روغن به غذا 5 ميليليتر (يك قاشق مرباخوري) به 100 گرم از غذاست.
گرچه اضافه كردن چربي حيواني، روغن، كره و ... انرژي غذا را بيشتر ميكنند ولي ميتوانند روي تراكم مواد مغذي (Nutrition Density) پروتئين و ريز مغذيهاي غذا تاثير بگذارند. بنابراين بهتر است مواد حاوي نشاسته، طوري غني شوند كه تراكم مواد مغذي پروتئين و ريزمغذي غذا نه تنها حفظ، بلكه تشديد هم بشود. اين هدف با اضافه كردن شير (شير مادر يا شير پاستوريزه شده گاو) و يا محصولات تخمير شده شير مثل ماست و پنير تحقق مييابد كه هم كيفيت پروتئين غذا را بهتر ميكند و هم تراكم مواد مغذي را افزايش ميدهد.
ماست و پنير به دليل PH پايين (اسيدي بودن)، جذب آهن غيرگوشت غذا را بيشتر ميكنند.
دريافت چربي را در كودكان زير 3 سال نبايد محدود كرد زيرا آنان در حال رشد هستند و بيش از 3% انرژي دريافتي روزانه آنها بايد از چربيها تامين شود. مقادير بالاتر هنگامي تجويز ميشود كه كودك بي اشتها باشد يا به عفونتهاي مكرر مبتلا شود.
بنابراين براي كودكان زير دو سال نبايد از ماست يا پنير كم چرب استفاده كرد. از دو تا سه سالگي به بعد استفاده از شير گاو يا ماست با چربي 1/5 تا 2% اشكالي ندارد.
مصرف گندم:
در منابع جديد علمي در مورد استفاده از گندم در رژيم غذايي كودك اختلاف نظر فراوان وجود دارد و حتي ذكر شده كه شير خوراني كه انحصاراً با شير مادر تغذيه ميشوند ميتوانند از پايان 6 ماهگي از نان و يا ساير فرآوردههاي گندم استفاده كنند ولي آنچه كه مورد تائيد اساتيد انجمن ترويج تغذيه با شير مادر ميباشد آن است كه استفاده از گندم به بعد از پايان 8 ماهگي كودك موكول گردد.
از نظر عنصر آهن منبع بسيار ضعيفي است. كودكاني كه در روز بيش از 500 ميلي ليتر شير گاو مصرف ميكنند دچار كمبود آهن ميشوند. مصرف زياد شير گاو نه تنها اشتهاي كودك را براي خوردن ساير غذاها كمتر ميكند بلكه موجب دفع خون غيرمحسوس از مدفوع هم ميشود.